Vader, Moeder,
(ISBN: 978-90-79418-24-4)

Begin juli 2017 is een Engelse vertaling verschenen, zie FatherMother.

Sinds 18 juli 2017 is het boek uitverkocht. Het is nog wel tweedehands te krijgen bij Kesselshop. De prijs is nu € 6,25.

In deze laatste novelle van Herman Adèr zijn duidelijker dan in zijn eerdere verhalen en novelles, de autobiografische elementen waarop de handeling gebaseerd is, herkenbaar. Toch staat de ikfiguur nergens centraal, de vader en de moeder blijven steeds de hoofdpersonen van deze novelle. Juist door deze gedistantieerde manier van schrijven, zijn veel scènes van de novelle zeer indringend.

Men zou kunnen zeggen dat de novelle over de dood gaat. Over de plotselinge dood van de vader en het langzame, pijnlijke afglijden van de moeder in haar dementie die door de dood gevolgd wordt. Toch is het geen treurige novelle. Dat komt omdat de hoofdpersoon, de moeder, behept is met een onverwoestbare opgewektheid, die haar niet verlaat, ook niet op het laatst van haar leven, wanneer ze vrijwel niemand meer herkent en haar wereld steeds kleiner is geworden. Het lijkt wel of haar omgeving dan veel meer lijdt dan zijzelf.

De novelle ‘Vader, moeder,’ is de derde van drie novelles van Herman Adèr die kort na elkaar werden gepubliceerd. Eerder verschenen ‘Verveling’ en ‘Squash in tijden van oorlog’.

De drie novellen zijn allen uitgegeven door Johannes van Kessel Publishing.

Veel voortvarender dan we ooit van haar hadden verwacht, belde moeder meteen nadat ze vader had gewassen en aangekleed de dokter, de dominee en ons, de kinderen.

Omdat we niet snel genoeg ter plaatse waren, konden we niet verhinderen dat ze het advies van de begrafenisondernemer volgde om mijn vader op te baren in de kamer waar hij was gestorven.

Omdat het die dagen net nogal warm was, was het nodig om de kist in een koeling te plaatsen, waarvan de ventilatie onafgebroken ruiste en op sommige momenten zelfs zonder duidelijke aanleiding luid begon te ratelen. Je moest vrij hard praten om boven al dat geluid uit te komen. Van verstilde, liefdevolle aandacht kon eigenlijk geen sprake zijn.¹
____________________________
¹Nu voelden mijn oudste zuster en ik dat soort aandacht ook niet, dus dat kwam goed uit. Bij ons was vooral mijn moeder geliefd. Pas veel later begonnen we te begrijpen dat vader een groot deel van zijn leven had besteed aan het in bedwang houden van moeders ongerichte vrijgevigheid en de faciliterende laissez-faire aanpak van onze opvoeding. Want van haar mochten we eigenlijk alles, alleen stak vader daar zo nu en dan een stokje voor, als het al te gek werd.
Ik moet er wel bij zeggen dat het voor mijn jongste zusje heel anders lag: die hield veel van hem, die voelde en begreep meer dan wij ouderen van zijn eenzame worsteling met de drie onafscheidelijke vrienden Melancholie, Treurnis en Eenzaam.
______________________________ .

Met de ongehinderde opgewektheid die mijn moeder ook later niet verliet, vertoonde ze trots vaders dode lichaam aan iedereen die maar op condoleancebezoek wilde komen. Behalve de familie was dat eigenlijk het hele dorp.

De meesten wisten niet hoe ze moesten kijken, op een paar nieuwsgierige oude mannetjes na, die toch al de gewoonte hadden alle begrafenissen in de wijde omtrek af te lopen, op zoek naar sensatie en koffie met cake.

Omdat we nu eenmaal geen gelovige familie zijn, lag mijn vader opgebaard zonder opsmuk van kaarsen en kruisen, dus anders dan in de streek gebruikelijk was. Er was zelfs geen biddende dominee in de slaapkamer om mijn moeder in haar verdriet bij te staan. Zo verdrietig leek ze trouwens niet.²
____________________________
²Eigenlijk denk ik, dat we niet alleen vader tijdens die laatste maanden verwaarloosd hadden, maar ook haar. Omdat ze toch ook al dik in de tachtig was, was het vast een zware periode geweest, die laatste tijd dat ze met vader had moeten rondploeteren.
______________________________

Vooral mijn neefje van net negen die wat later binnenkwam met mijn zwager samen, vond het griezelig zoals grootvader daar lag, omdat de ondernemer zijn kin had ondersteund met een klein stokje, om zijn mond voor openvallen te behoeden. Hij durfde niet goed te kijken en verborg angstig zijn gezichtje in het rode jack van mijn zwager.

Mijn nichtje durfde wel te kijken, maar nadat ze dat zorgvuldig had gedaan, barstte ze in snikken uit. We verstonden met moeite: ‘Maar het is grootvader helemaal niet meer’. En zo was het ook: vaders gezicht was nu wasachtig bleek van kleur en vertrokken in een vreemde grimas waarin zijn gebruikelijke gegeneerde glimlach niet meer te herkennen viel.

Daarom was de opgewektheid van mijn moeder wel te begrijpen: zij vertoonde niet haar geliefde, onlangs overleden man, ze vertoonde een bezienswaardigheid aan den volke. En een bezienswaardigheid, dat was het, dat vonden de buurtbewoners ook, al zeiden ze dat misschien niet met zoveel woorden omdat het standaardidioom dat in het dorp bij dit soort gelegenheden wordt gebruikt, daarin niet voorziet.